Nói đến Giêng Thùng, là người làng Tràn ai cũng biết. Có con đường từ ngoài đồng từ đường trục vào làng đi qua giếng để ra bờ sông Nhật Lệ. Ai đã từng đi qua một lần đều không thể quên, một đoạn đường ngày trước quanh co, lầy lội, âm u mà tụi trẻ chúng tôi cho rằng có ma, con đường vào những năm cuối 70 và đầu 80 của thế kỷ XX có nhiều người già ở.
Có những điều mà it ai biết, trừ những người sống trên khu vực có con đường đó, đó là vào những năm từ 1966 -1968 cơ quan đầu não của huyện Quảng ninh, tỉnh Quảng Bình sơ tán đóng ở nhà bà con trong khu dân cư và con đường của Làng Trần Xá. Vì lộ bí mật nên khúc đường này đã bị máy bay Mỹ thả bom để tiêu diệt cơ quan đầu não của chính quyền địa phương. Với đoạn đường chưa đầy 400m ấy đã gánh chịu hơn 20 quả bom lớn nhỏ, đặc biệt có quả bom nổ trước nhà mệ Hạnh (là tên hay thường gọi, mệ có hai người con là liệt sỹ thời chống Pháp) để lại cái hố rộng hơn sào đất. Quả bom đó làm chết 5 bố con Em, hai bố con ông Chương, hai mẹ con chị Trở vợ của liệt sỹ Nguyễn Văn Thuấn và hầu hết các ngôi nhà trên con đường đó bị phá huỷ hoàn toàn.
Điều đăc biệt mà ít ai biết, trên con đường đầy đau thương này đã có 9 người con quê hương đã hy sinh để đánh đuổi thực dân Pháp, đế quốc Mỹ, đánh PonPot để giành lại độc lập, thống nhất đât nước, bảo vệ biên giới tổ quốc để chúng ta có được cuộc sống yên bình hạnh phúc như ngày nay.
Xin được thống kế những liệt sỹ đã hi sinh vì Tổ Quốc thứ tự từ ngoài đồng đến bờ sông như sau:
1- Liệt sỹ Nguyễn Văn Thuật, ba của anh Nguyễn Văn Viện, con của cụ ông, cụ bà Dưỡng là tên con gái của hai cụ.
2- Liệt sỹ Nguyễn Thị Sen con của 2 cụ Nguyễn Mậu Ngật và cụ bà NguyễnThị Ngôn.
3- Liệt sỹ Nguyễn Trung Chính, huyện uỷ viên, trưởng công an xã Ninh Châu, Liệt sỷ chống Pháp, con của cụ ông Nguyễn Mậu Sừng cụ bà Trần thị Muội.
4- Liệt sỹ Nguyễn Mậu Khương
5- Liệt sỹ Nguyễn Mậu Kháng, là hai Liệt sỹ con của cụ ông Nguyễn Mậu Trinh, cụ bà Trần Thị Lằng ( là mẹ VN anh hùng) 4 Liệt sỷ này đều con, cháu của cụ Nguyễn Mậu Sừng và Trần Thị Muội.
6- Liệt sỹ Nguyễn Văn Thuấn con 2 cụ Nguyễn Văn Dụ và cụ bà Nguyễn thị Thừa, chồng của chị Trần Thi Trơ
7- Liệt sỹ Nguyễn Văn Rộng
8- Liệt sỹ Nguyễn Văn Rại. Cả 2 người là Liệt sỹ chống Pháp đều con cụ Hạnh
9- Liệt sỹ Nguyễn Văn Thanh con cụ ông Nguyễn Văn Trọng và cụ bà Nguyễn Thị Mọng
Sơ lược về tiểu sử của con đường như thế, còn có thể chưa đủ, thiếu sót, mong mọi người bổ sung cho hoàn chỉnh hơn.
Dân tộc Việt Nam ta nói chung, quê hương làng Trần xá nói riêng đều có truyền thống uống nước nhớ nguồn, bà con trong xóm góp công góp sức, chính quyền thôn xã có ý kiến đến cơ quan có thẩm quyền giúp đỡ để có con đường đàng hoàng hơn
Với một vùng quê nhỏ bên bờ sông Kiến Giang - Nhật Lệ hiền hòa có thể tự hào để nói rằng sẽ hiếm có một con đường nhỏ có nhiều liệt sỹ hi sinh và chứng kiến sự khốc liệt của chiến tranh có lẽ trên đất nước Việt Nam ta chắc không có nhiều.
Với một vùng quê nhỏ bên bờ sông Kiến Giang - Nhật Lệ hiền hòa có thể tự hào để nói rằng sẽ hiếm có một con đường nhỏ có nhiều liệt sỹ hi sinh và chứng kiến sự khốc liệt của chiến tranh có lẽ trên đất nước Việt Nam ta chắc không có nhiều.
Theo ý kiến người viết, nếu được đề nghị lãnh đạo hệ thống chính trị làng Trần Xá có thể đặt tên cho con đường là đường này với tên “ĐỘC LẬP” và dựng một tấm bia ghi tên các Liệt sỹ để tưởng nhớ, tri ân những người con, người cha, anh của chúng ta đã hy sinh để đất nước để chúng ta được hưởng thanh bình như ngày hôm nay.
Hiện nay làng đã tổ chức chiến dịch mở rộng và nâng cấp đường bê tông ngõ xóm của làng Trần Xá, để cùng bà con tham gia sửa chữa, nâng cấp lại con đường đầy ý nghĩa đó, gia đình tác giả người viết này xin đóng góp 20 triệu đồng.
Và cũng xin vinh danh vợ chồng anh Sỹ đang sống làm việc tại Cộng Hòa Sec, tuy không từng ở trên con đường này nhưng vì tấm lòng hướng về quê hương đã ủng hộ 10 triệu, rất cám ơn gia đình anh.
Xin được mạo muội viết bài viết gửi đến trang báo làng để cùng mọi người biết thêm về lịch sử hào hùng của quê hương và như nhắc nhở thế hệ con cháu luôn hướng về nguồn cuội “uống nước nhờ nguồn” cùng nhau góp sức xây dựng quê hương ngày càng giàu mạnh.
Nguyễn Mậu Túc
