Nguyễn Minh Thủ
Tập thơ HƯƠNG QUÊ tôi có được ngay từ bản thảo nhờ Anh Nguyễn Thanh Tùng, Trưởng Ban Biên tập trang website Làng Trần Xá, ở Hà Nội gửi cho. Tôi vốn thích đọc thơ chứ không có khả năng bình thơ. Nhưng, trong lúc rảnh rỗi, lại đón được tập thơ của Làng mình nên tôi đã bị hấp dẫn và chăm chú đọc hết tập thơ. Đến thời điểm này, được biết tập thơ sắp ra mắt bạn đọc, tôi xin có vài điều cảm nhận về tập thơ này.
HƯƠNG QUÊ là tuyển tập những bài thơ đã đăng trên trang web Làng Trần Xá (web làng) từ năm 2014 đến cuối năm 2020. Có rất nhiều điều ấn tượng đổi với tôi sau khi đọc tập thơ. Đó là phong trào làm thơ, là một đội ngũ rất đông các tác giả thơ, có rất nhiều chủ đề được khai thác với đa dạng hình thức thể hiện…Bên cạnh đó còn có rất nhiều tác giả là Bạn của Làng Trần Xá đã có thơ đăng trên trang web làng 6 năm qua.
Và, những thu hoạch được về tập thơ thì rất nhiều, nhưng trong bài viết này tôi chỉ xin nêu vài điều…
Trước hết xin nói về phong trào làm thơ:
Sau khi đọc tập thơ này tôi ngạc nhiên, bởi từ một làng quê bình dị như bao làng quê khác ở miền Trung khắc nghiệt về khí hậu mà có được một phong trào làm thơ rất rộng lớn với đông đảo khán giả và với một sức sáng tác rất lớn. Điều này không phải nơi nào cũng có được.
Tôi chưa tiếp cận được những tập thơ khác, nhưng với tập thơ này (Hương Quê) thì số lượng tác giả rất đông. 47 Tác giả người Làng Trần Xá với 130 bài thơ. Bên cạnh đó, tập thơ cũng giới thiệu 64 tác phẩm của 27 Tác giả là những người bạn của Làng Trần Xá, thông qua những mối quan hệ bằng hữu với người Trần Xá sinh sống ở mọi miền đất nước. Và do đó, HƯƠNG QUÊ là nơi hội tụ của 74 tác giả với 194 bài thơ (số liệu tôi thống kê khi còn bản thảo).
Như vậy, có thể nói, ở Làng Trần Xá ra ngõ gặp nhà thơ, ra ruộng đồng gặp nhà thơ, trong bàn rượu gặp nhà thơ…Nhà thơ có ở mọi xóm, mọi lối, mọi ngõ quen thuộc trong làng.
Về Chủ đề, nội dung:
Trước hết phải khẳng định rằng: chủ đề nội dung được đề cập trong Hương Quê rất đa dạng phong phú. Nó thể hiện những trạng thái tình cảm với nhiều cung bậc cảm xúc đan xen lẫn nhau. Ở bài này của tác giả này là cảm xúc về sự tri ân những người có công, đến thành hoàng làng…ở bài khác, tác giả khác là sự rung cảm về cảnh sắc quê hương hay sự trào dâng một niềm vui khôn tả về sự đổi mới của làng quê ngày nay…
Theo chủ quan của người viết thì gần 200 bài thơ thể hiện 9 chủ đề khác nhau, từ sự biết ơn, ca ngợi vẻ đẹp phong cảnh làng Trần Xá, niềm vui đổi mới, ký ức, niềm trắc ẩn, tình bạn, tình yêu, ước mơ…đến việc mời bạn bè về thăm làng quê... Xin được lược qua các chủ đề của tập thơ.
Về chủ đề tri ân:
Có đến hơn 30 bài trong tổng số gần 200 bài thơ là hướng về sự tri ân. Đó là tình cảm, sự biết ơn về Bác Hồ, về Đại tướng Võ Nguyên Giáp, về Thần Thành Hoàng làng và sự khai phá lập làng của cha ông, tri ân về những người hy sinh xương máu vì hoà bình thống nhất đất nước hay sự tri ân về công ơn sinh thành dưỡng dục của cha mẹ, công ơn dạy dỗ của thầy cô. Rất nhiều vần thơ khi đọc, chúng ta không chỉ xúc động mà còn gợi cho chúng ta về trách nhiệm gìn giữ và phát huy những giá trị cuộc sống có được hôm nay.
Ca ngợi và biết ơn đến các bậc vĩ nhân trong thời hiện đại có các bài thơ Viếng lăng Bác, Viếng Đại tướng Võ Nguyên Giáp hay Có một chiều thu…
Nhớ về Công ơn Chủ tịch Hồ Chí Minh, tác giả (Tg) Nguyễn Văn Chiểu trong một lần viếng thăm Lăng Bác đã viết:
Hôm nay con được về đây
Thoả lòng mong ước bao ngày Bác ơi
………………………..
Sinh thời mong ước bao điều
Việt Nam giàu mạnh, dân nhiều ấm no
Vì độc lập, vì tự do
Trọn đời Bác đã sống cho muôn người
(Bài Viếng Lăng Bác)
Tác giả Nguyễn Thái Khả ngợi ca Đại Tướng Võ Nguyên Giáp:
“Đuổi hai đế quốc còn nguyên Giáp
Giữ một tim hồng vẫn rạng Văn.
…………………………
Tử ngọa nhãn tầm ôm biển đảo
Hải đăng chiếu sáng hải, không quân.”
(Bài Viếng Đại Tướng Võ Nguyên Giáp)
Một tình cảm tha thiết khác về Đại tướng Võ Nguyên Giáp của tác giả Nguyễn Văn Đấu
“Hôm nay con đến Vũng Chùa
Thắp hương viếng Bác khi mùa xuân sang
………………………
Mênh mông nước biếc ngời xanh
Lung linh Đảo Yến mắt thần biển khơi
Con về thăm bác, bác ơi
Bâng khuâng không nói hết lời nhớ thương”
(Bài Thăm Bác)
Sự tri ân đối với các bậc tiền nhân đã có công khai khẩn lập làng Trần Xá cũng được nhiều tác giả thể hiện sự ngợi ca tầm nhìn của cha ông về sự chọn lựa nơi an cư để rồi lạc nghiệp và trường tồn.
“Trần Xá làng thơm thuở cha ông
Miền quê đắc địa ngã ba sông
Đây làng văn hóa còn lưu tiếng
Đạo giáo muôn dân chỉ một lòng
Miền quê đắc địa ngã ba sông
Đây làng văn hóa còn lưu tiếng
Đạo giáo muôn dân chỉ một lòng
………………………..
Xuân nay con cháu đủ đầy hoa
Đâu hỡi tình thâm một thuở xa?
Sức của sức người lòng nhiệt huyết
Sẽ còn nặng nghĩa ... với ông cha.”
Sẽ còn nặng nghĩa ... với ông cha.”
(Nặng nghĩa với người xưa - Nguyễn Văn Hòa)
“Đình Làng tuyệt mỹ được xây
Ngày xuân con cháu về đây viếng “Thần”
Tấm lòng ngưỡng mộ tri ân
Dâng hương tưởng nhớ vị “Thần” kính yêu
………………..
Nhờ ơn “Thần” chọn nơi này
Lập làng, lập họ sum vầy “đất long”
Quê ngày càng đẹp càng đông
Nghĩa tình sâu nặng, như trong một nhà”
(Bài “Thần” Thành Hoàng Làng của Nguyễn Đức Mến)
Sự tri ân các bậc tiền liệt của Làng cũng như tri ân những người đã ngã xuống vì nền độc lập dân tộc cũng đã được cụ thể bằng việc gìn giữ những phong tục, tập quán tốt đẹp mà cha ông đã xây dựng. Đây vừa là tín ngưỡng, vừa là đạo lý sống của hậu thế đối với dòng tộc, xóm làng, đất nước.
« Cồng chiêng xen lẫn cờ hoa
Họ hàng náo nức hướng ra chầu lề
Tử tôn nội ngoại chỉnh tề
Nhạc thiêng hành lễ hướng về tổ tiên
………….
Chầu lề đậm nét tâm linh
Ấm trong họ tộc, đẹp tình quê hương »
( Lễ hội Chầu lề ở làng Trần Xá - Võ Văn Định)
Hay bài Viếng Nghiã trang của tác giả Nguyễn Thái Khả
“Ngày đại lễ - viếng nghĩa trang,
Trên đầu con tôi,
Năm chiếc khăn tang liệt sỹ
Thắp nén hương
Vái người dưới mộ
Oanh liệt một thời,….”
Lòng biết ơn đối với một số nhân vật của Làng đã có những đóng góp to lớn cho quê hương đất nước cũng được nhiều tác giả phản ánh với những tình cảm kính trọng và nhớ thương.
Bài Mẹ Lằng, tác giả Nguyễn Thái Khả viết để Kính viếng hương hồn “Mẹ Việt Nam anh hùng” Trần Thị Lằng
“Hai con thuở ấy đi xa không về
………………..
Mỏi mòn mắt mẹ ngóng về phương Nam
…………………
Thỉnh cầu trời đất vuông tròn
Cô hồn hội tụ mẹ con trùng phùng
Được truy tặng Mẹ Anh hùng
Nỗi đau xoa dịu hòa chung mọi người »
(Tác giả cũng chính là con ruột của Mẹ Việt Nam Anh hùng Trần Thị Lằng.)
Trong 2 cuộc kháng chiến thần thánh, rất nhiều người con làng Trần Xá đã tham gia sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng quê hương. Nhưng có một nhân vật bỏ nhà đi theo cách mạng với một cách thức đặc biệt. Ấn tượng và ghi nhớ về hành động độc đáo này, trong bài Tưởng nhớ Anh Tg Nguyễn Thái Nguyên viết:
“Đốt phá làng tôi, giặc đóng đồn
Có người theo Đảng, giữ lòng son
Áo khăn để lại trên bến vắng
Mẹ cha khóc người đã chết sông
Anh đi cơm nắm bám địa bàn
Một lòng theo Đảng giữa lòng dân
Đất nước hòa bình về thăm mẹ
Lạy mẹ! đã thành người cổ nhân”
Có một bài thơ khá dung dị vừa ca ngợi tấm lòng vừa thay mặt nhiều người tỏ lòng biết ơn một người con gái của làng đã có công lớn đóng góp kiến thiết làng Trần Xá trong những thập niên gần đây. Người phụ nữ đó là bà Nguyễn Quý Định được Tg Hoàng Thị Mai Dung thể hiện trong bài Chị Tôi.
“Sinh ra trên đất quê nghèo
Lớn lên được học bao điều nghĩa nhân
……….
Cổng làng đã được lưu danh
Đình làng đây, tấm lòng thành Chị tôi
Thỏa lòng con cháu muôn nơi
Công trình lịch sử bao đời ước mơ
…………………….
Hôm nay Lễ tế Thành Hoàng
Nhớ về chị, tấm lòng vàng thảo thơm.”
Bên cạnh sự ghi ơn đối với các bậc anh hùng cái thế, đối với Thành hoàng làng và đối với những người có công với quê hương, đất nước thì có rất nhiều bài thơ nói về công ơn của cha mẹ với những dòng thơ chứa chan tình cảm thiết tha, trìu mến.
“Một chiều thu tháng tám
Ba về cõi vĩnh hằng
……………………
Nước mưa, nước mắt ngập tràn
Con nhòa lệ đứng nhìn mây vần vũ...
………………………
Có đi trọn kiếp con người
Cũng không trả hết ân tình nơi Ba
…………..
Nhớ Ba muôn nổi khôn nguôi
Cồn cào nỗi nhớ, rối bời câu thơ
Bàn thờ thắp nén hương thơm
Trầm ngâm từ đáy lòng thầm hiếu, dâng”
(Bài Nhớ về Ba - Nguyễn Thị Hiền)
“Bao năm rồi, Mẹ ơi!
Mẹ về cõi vĩnh hằng
………………..
Thắp nén hương thơm nồng lặng lẽ
Bao yêu thương, con gửi gắm nỗi niềm…
…………………..
Lưng Mẹ còng, cho lưng con thẳng bước
…………..
Tình Mẹ mãi như dòng suối ngọt
Chảy suốt đời con mát rượi thương yêu »
(Nỗi niềm thương mẹ - Tg Nguyễn Thị Hiền)
“Sau ngày ươm cây vào đất
Mẹ đi không kịp nên lời
Lẻ loi một đời chung thủy
Mình cha, đêm lạnh sương rơi
Thương Mẹ, thương Cha một đời lam lũ
Tần tảo nuôi con, vất vả ngược xuôi
Chân đất lưng còng, mỏi mòn năm tháng
Chăm mầm xanh, mong được đến với đời”
(Mùa xuân của Mẹ - Võ Thanh Loan)
Và mặc dù các bậc sinh thành đã về cõi vĩnh hằng nhưng trong lòng những người con vẫn như thấy bóng dáng mẹ cha luôn ở bên ta, luôn là ngọn đuốc soi đường ta đi trong cuộc đời đầy phong ba bão táp này.
“Bao năm rồi con sống ở xa quê
Bước chân trải bao nẻo đường đất nước
Dù may mắn hay hiểm nguy gian khó
Con vẫn thường được mẹ chở che
…………………….
Con nhớ mẹ, lời dặn dò, dạy dỗ
Với tình thương trìu mến bao la
Con vẫn là con trai bé nhỏ
Khi vui buồn vẫn thầm gọi: Mẹ ơi! »
(Yêu nhất mẹ của con - Nguyễn Thanh Tùng)
Và sự thương nhớ, biết ơn xen lẫn tự hào khi được trưởng thành từ tình thương yêu vô bờ của các bậc sinh thành.
“Đến hôm nay tuổi đã xế chiều
Con càng hiểu nhiều hơn tấm lòng của mẹ
Độ lượng, khoan dung, mẹ hiền từ biết mấy
Cả đời trách ai đâu, dù biết điều không phải
Nhẫn nhục can trường mẹ cam chịu tháng năm
Cả cuộc đời mẹ dành trọn cho con
Để con được như người
Điều mẹ hằng mong đợi”
(Bài Nhớ Ba Mẹ - Nguyễn Hải Yến)
Một đối tượng khác cũng được nhiều tác giả khai thác trong chủ đề tri ân, đó là người giáo viên nhân dân.
« Âm thầm những chuyến đò đưa
Tóc thầy phủ phấn sớm trưa đổi màu
…………….
Đò thầy vượt sóng băng ghềnh
Đầy ắp con chữ để dành tương lai
………………
Thầy cho con trọn niềm vui
Đong đầy hạnh phúc theo cùng tháng năm”
(Nhớ ơn Thầy - Võ Văn Kỳ )
“Bao năm sâu nặng nghĩa tình
Gặp thầy giáo cũ thấy mình trẻ ra
Dù nay lên chức ông, bà
Tình thầy trò vẫn mặn mà như xưa.”
(Gặp thầy giáo cũ - Nguyễn Văn Tấn)
“Bó hoa tươi tri ân quý thầy cô
………………..
Người thầy giáo dù ngược xuôi vất vả
Chẳng ngại ngần nâng đỡ bước em đi
………………..
Để từ đây vỗ cánh các em bay
Các em nhé! tới chân trời khát vọng
Nhưng vẫn đừng quên chốn nơi này”
(Lời tri ân - Nguyễn Tiến Sỹ)
“Đưa đò chắp cánh ước mơ
Tương lai các cháu đón chờ say mê
Mai sau khôn lớn con về
Biết ơn cô giáo yêu nghề năm xưa »
(Người đưa đò - Nguyễn Thị Ánh Tuyết)
Chủ đề ngợi ca phong cảnh và sự đổi mới của Làng Trần Xá: được nhiều tác giả khai thác và thể hiện qua “ống kính” thơ làng Trần Xá hiện lên như một bức tranh sơn thuỷ hữu tình.
.....
Phong cảnh quê em đẹp tựa bức tranh
Lệ - Giang uốn quanh nuôi mầm xanh sự sống
Trường Sơn non xa chiều tà gương sông soi bóng
Vui xôn xao khúc nhạc đồng quê
(Bài Quê em non nước hữu tình - Trần Quang Thú)
………………..
Cây đa, bến nước, sân đình
Cồn Hà, cồn Nổi thắm tình quê hương
………………………….
Đường về trong nắng vàng tươi
Quê tôi Trần Xá rạng ngời sắc xuân.”
(Bài Quê tôi - Nguyễn Văn Đấu)
“Làng tôi ở cạnh dòng sông
Phù sa màu đỏ, cánh đồng màu xanh
Ngàn năm hương lúa ngọt lành
Rủ con còn trắng về thành ca dao.”
(Bài Làng tôi - Nguyễn Đức Mến)
“Về đây nơi ngã ba sông
Làng quê Trần Xá mênh mông nước, trời
Kiến Giang duyên dáng êm trôi
Đại Giang nguồn mạch đắp bồi phù sa
Nhật Lệ xanh biếc hiền hòa
Núi Thần Đinh đứng kiêu sa soi mình”
(Bài Khúc hát quê hương - Nguyễn Thanh Tùng)
« Chiều ta ra bến sông quê
Trời xuân nhạt nắng ngả về Trường Sơn
Kiến Giang sóng gợn rập rờn
Đâu đây gần gũi mùi hương quê nhà »
(Bài Bến sông quê - Nguyễn Bá Tuynh)
“Cồn Nổi ơi, Cồn Nổi!
Cồn có tự bao giờ
Ngự ở ngã ba sông (1)
Nơi đầu làng Trần Xá
……………..
Năm tháng dài chiến chinh
………..
Cồn vẫn nổi hiên ngang
Như cột mốc đầu làng
Trước phong ba, bão táp”
(Bài Cồn nổi - Nguyễn Bá Hùng)
“Hoàng hôn đồng nội nhuộm ánh vàng
Tiếng sáo lưng trâu mãi ngân vang
Chiều tà sương khói lan lan tỏa
Trông dáng người đi khéo vội vàng
……………….
Quê cũ ngày xưa ai còn nhớ
Ao nhỏ bờ đê, chốn cưu mang
Mãi miết con đò nơi xa vắng
Mà nỗi tình quê cứ dâng tràn.”
( Hoàng hôn đồng nội - Nguyễn Đình Thi)
Chủ đề ngợi ca phong cảnh và sự đổi mới của Làng Trần xá cũng được nhiều tác giả khai thác và thể hiện. Qua “ống kính” thơ của nhiều Tg, làng Trần Xá hiện lên như một bức tranh sơn thuỷ hữu tình.
Phong cảnh làng quê Trần Xá không chỉ nên thơ dưới ánh nắng ban mai hay buổi chiều tà mà trong mắt một số tác giả, Trần Xá về đêm cũng có những nét đẹp lung linh huyền ảo.
“Trăng lên tỏa sáng mái đình
Lung linh huyền ảo uốn mình rồng bay”
(Đình mới làng ta - Nguyễn Đức Mến)
“Bát ngát trăng ngân sóng thẩn thờ
Thuyền ai xướng họa chở đầy thơ
……………………..
Ngàn sao lấp lánh buông màn bạc
Nhật Lệ lung linh đẹp sững sờ ...!”
(Đêm trăng Nhật lệ -Nguyễn Thiện Thuật)
Vẻ đẹp không chỉ có bởi thiên nhiên ban tặng mà còn đẹp bởi bàn tay của chính chủ nhân làng Trần Xá tạo nên để thưởng thức hàng ngày hay trong những dịp đầu xuân
“Ai đem xuân đến giữa quê nhà
Mai đào đơm nụ kết muôn hoa
Mùa sai quả ngọt dân vui sướng
Đồng lúa xanh tươi tốt mượt mà
Ai đem Tết đến giữa quê nhà
Áo mới khoe màu bay thướt tha
Trẻ nhỏ tung tăng mừng Tết đến
Người già hớn hở đón xuân qua”
(Mừng xuân -Nguyễn Văn Thuận )
“Mùa thu này đẹp lắm làng tôi
Rực rỡ những ngã tư dòng sông bến nước
Những thiếu nữ những cụ già bạc tóc
Chăm đường hoa đỏ thắm làn môi
Ta đi trên đường quê gió lộng
Mỗi bước hoa cười muôn ý thơ”
(Làng hoa Trần Xá - Nguyễn Thái Nguyên)
“Làng quê cảnh đẹp, trời thanh
Bước chân nhịp bước, tâm thành sáng trong
……………………..
Thảm hoa rực rỡ tuyệt vời
Xây “Nông thôn mới” đổi đời người dân
Trần Xá ơi! Đẹp muôn phần
Ai đến đây cũng tần ngần nhớ nhung!”
(Thảm hoa đường làng - Nguyễn Bá Tuynh)
Chủ đề hướng về quê hương: Chủ đề này tác giả chủ yếu là những người con của Làng sinh sống, lập nghiệp phương xa luôn dành tình cảm tha thiết nhớ nhung, hướng về quê hương.
“Năm mươi năm sống xa quê
Biết bao lần được trở về Hàm Ninh
……………………….
Hữu Phan, Trần Xá, Hà Kiên
Hàm Hòa, Chính Cúng, Hữu Niên, Diên Trường
……………….
Nếu cho sinh lại đời mình
Tôi xin vẫn chọn Quảng Bình làm quê.”
(Bài Hàm Ninh - Trần Thanh Duy)
“Dù cho xa ngái chặng đường
Mong ngày gặp mặt bốn phương tụ về
…………………
Bây giờ tuổi đã xế chiều
Vẫn luôn nhớ mãi những điều đã qua
Trần Xá đất mẹ quê cha
Ghi trong tâm khảm bài ca ân tình.”
( Thăm quê - Võ Xuân Hoàng)
“Làng quê tôi, ai đến cũng nao lòng
Đi xa rồi vẫn nhớ hoài, nhớ mãi
………………………
Dẫu bao năm rong ruổi khắp bốn phương
Vẫn mong được trở về với làng Trần - quê mẹ.”.
(Dòng sông và làng quê - Nguyễn Hữu Dực)
“Ai về quê mẹ Hàm Ninh
Cho con gửi chút nghĩa tình kính yêu
…………….
Ai về con gửi lời thương
Người con xa xứ vẫn thường nhớ quê
Gừng cay muối mặn lời thề
Quê hương và mẹ xuân về xốn xang”
(Nhớ xuân quê mẹ - Nguyễn Viết Đon)
“Đò làng, sông nước, trăng quê
Bao năm phiêu dạt, nay về bên sông
……………
Cuộc đời rong ruổi, bôn ba
Quê hương vẫn mãi bài ca ân tình.”
(Về quê của người nhà quê - Nguyễn Hữu Dực)
« Quê tôi thắm nghĩa, đượm tình
Quê hương như bóng với hình của ta!
Quê hương là mẹ, là cha
Là dòng nhựa sống nuôi ta suốt đời »
(Làng tôi – Nguyễn Ngọc Truyền)
Hay, quê hương như một nốt nhạc trầm, lắng đọng, luôn trong tâm khảm mỗi người con Trần Xá sinh sống nơi xa.
“Tình quê Trần Xá mãi vẹn nơi
Thẳm trái tim ta cả cuộc đời
Dù có muôn trùng xa cách trở
Riêng trời khoảng lặng hỡi người ơi.”
(Khoảng lặng - Nguyễn Thanh Tùng)
“Về đây thôi cây đa và bến nước
Tán bàng che bóng mát những trưa nào
Thả tuổi thơ chập chờn theo cánh bướm
Trên lối mòn hoa lá rụng lao xao
……………….
Nước trong veo tình quê hương soi bóng
Bến sông thương thoáng gợi bóng người xưa
Tắm tuổi thơ cùng anh sông quê mẹ
Nhật Lệ ôi, thương nhớ mãi khôn nguôi.”
(Nẻo dường quê - Nguyễn Thị Lệ Vinh)
Có người hướng về quê, yêu quê hương đến độ cảm giác có lỗi khi đã lâu không về thăm quê hương.
« Tôi về đây chốn cũ quê xưa
Sau bao năm những ngày phiêu lãng
…………..
Có những điều tôi chẳng hề quên
Kẽo kẹt tre xanh, cuối chiều nắng hạ
Bến đò xưa ấp ủ bóng đa trùm
Con đường đá ngoằn ngoèo thuở nhỏ
Bạn bè tôi, đôi năm bảy đứa
Đánh bi, đánh đáo, nhảy cò cò
…………………..
Quê hương ơi! người đã cho tôi
Mẹ, à ơi ru hoài câu hát
…………….
Lục quá khứ tung đầy kỷ niệm
Nghe lao xao,Trần Xá quê mình
Gợi nhớ gợi thương, gợi tình nhân ái
Dệt làng mình năm tháng xa quê
Cố hương ơi! Trần Xá tôi lại về … lại về.”
(Chốn xưa - Nguyễn Mậu Kưởng)
« Bên lối xưa ta đi học
Tuổi thơ lem luốc lao xao
Đôi bờ hè phượng thu cúc
Mơ màng hoa nở chiêm bao
………………….
Nửa đời xa nhà thứ lữ
Giờ về tạ lỗi bơ tre »
(Về Tết - Nguyễn Thị Thu Hà)
“Anh hẹn em về thôn Trần Xá
Làng yên lành bên ngã ba sông
Nhật Lệ êm đềm, ai hát ngoài kia
Vang vọng tới dòng sông Long Đại
……………………….
Làng anh đây! Có phải làng anh?
Trần Xá, làng đổi mới hôm nay”
(Hẹn Trần Xá vào xuân - Nguyễn Mậu Trường)
Về chủ đề Mời bạn về thăm quê hương:
Từ phong cảnh xinh đẹp của quê hương, lòng người làng Trần Xá cũng rộng mở qua chủ đề Mời bạn về quê chơi. Quê hương xinh đẹp, tấm lòng rộng mở nên muốn có nhiều bạn bè, thân hữu về chơi, dù chỉ 1 lần để cùng thưởng thức vẻ đẹp của quê hương.
“Có ai về Trần Xá
Gửi dùm câu ân tình
Quảng Bình mình đẹp quá
………………
Nhớ ... thì về đây chơi”...
(Về chơi - Hoàng Ngọc Lệ Dương)
“Mời bạn về thăm
Trên vùng đất cây nêu
Mang dấu ấn một thời
………….
Trên những mái vòm rồng, phượng thảnh thơi
Đạp gió cưỡi mây canh giữ làng Trần Xá
Ta tự hào quê hương mình đẹp quá”
(Mời bạn về thăm - Nguyễn Văn Đà)
“Ai về Trần Xá cùng về
Ngã ba sông ấy hẹn thề ngày xưa
Cây đa che nắng che mưa
Bến sông Nhật Lệ đò đưa… ơi đò
………………….
Mình về say đắm quê mình
Mình đi mang cả nghĩa tình đắm say.”
(Mình về Trần Xá - Nguyễn Viết Đon)
« Về đi anh!
Về đây ôn lại tuổi thơ chúng mình.
……………
Về đây tắm mát làng quê
Nước nguồn rào đá làm mê lòng người
Gái trai già trẻ vui cười
Nông thôn đổi mới hơn mười năm qua”
(Về đi anh - Võ Văn Kỳ)
“Mời em về thăm Trần Xá quê anh
Bên bờ ngã ba sông, xanh mênh mông trời nước”
(Mời em về thăm quê anh - Nguyễn Thanh Phiên)
“Về đây anh, thăm quê em Trần Xá
Nơi ngã ba sông Nhật Lệ, Kiến giang
………………………….
Anh về đây, thăm vùng nông thôn mới
Bến nước, cây đa sơn thủy hữu tình”
(Mời anh về thăm quê em - Nguyễn Thị Hồng Tuyên)
Lời mời tuy mộc mạc nhưng cũng vần điệu, nên thơ mà ai đọc cũng nhận được sự nhiệt thành và thôi thúc họ muốn đặt chân đến 1 lần.
Chủ đề ký ức, hoài niệm: Những kỷ niệm tuổi thơ, sự hoài niệm một thời gắn bó với làng quê luôn âm thầm, thổn thức trong tâm hồn những người đi xa học tập, làm ăn, sinh sống. Tâm trạng, tình cảm ấy cũng đã được thể trong nhiều bài thơ.
“Lâu lại về bến sông chốn quê tôi
Gốc bần già vẫn xanh cùng năm tháng
Trơ rễ già khi nước ròng nước cạn
Ký ức xưa lai láng cứ hiện về
Những trưa hè nơi bến nước sông quê
Bọn trẻ tôi tắm đùa theo con sóng
Leo hái bần chia nhau từng trái mộng
Đuổi đám còong nháo nhác chạy vào hang”
(Kỷ niệm chú còong nơi bến sông quê - Nguyễn Hữu Huỳnh)
“Mấy mươi năm tôi nhớ mãi bóng hình
Làng Trần Xá có cây đa bến nước
Như bao người vì dòng đời xuôi ngược
Vẫn nhớ hoài quê ngoại chẳng hề nguôi.”
(Quê ngoại trong tôi - Nguyễn Hữu Huỳnh)
“Nhật Lệ ơi! Tôi tự nhủ lòng mình
Cuộc đời dù có phiêu bạt diêu linh
Tôi cũng sẽ trở về nơi quê ấy
Nơi có tuổi thơ thấm đẫm ân tình. “
(Về lại tuổi thơ - Võ Hữu Sơn)
“Tìm về
Lối cũ chiều nay
Nhặt lại cơn mưa ký ức”
(Lối cũ - Nguyễn Thị Phương Thúy)
“Những trưa nắng oi, cánh võng bên hè
Gió nam lùa, xao xác hàng tre
Nắng gió lào, khát khao cơn mưa hạ
………………
Nhớ quê hương, nhớ đến cả cánh đồng
Đàn cò về khi mùa lúa trổ bông
Thoảng trong gió mùi hương hoa đồng nội
Có cả mùi của rơm rạ trong tôi.”
(Ký ức tuổi thơ - Nguyễn Thị Dụy)
Về chủ đề triết lý, suy ngẫm: Dù không nhiều, nhưng dòng cảm xúc suy ngẫm về cuộc đời, về triết lý nhân sinh, về nhân tình thế thái cũng được thể hiện qua một số bài thơ, nhất là đối với những tác giả lớn tuổi.
“Mỗi con người có một nhân phẩm khác nhau
Thấu hiểu, khen chê, cũng muôn màu, vạn vẻ
Bởi thế gian là một tổng hòa vần vũ
Người với người, nghìn cách đến bên nhau
…………
Với con người là tấm lòng chân thật
Ở cách yêu và lối sống nghĩa tình
Ở tận cùng sâu lắng của con tim
Nghìn ngăn nhỏ, nhưng phân minh ứng xử
Biết hiểu đời đâu là chân, thiện, mỹ”
(Ngẫm - Nguyễn Hữu Dực)
“Nhiều nợ lắm duyên với đất trời
Thuyền đời dù khi nặng khi vơi
………………
Ung dung lướt tới thuyền không mỏi
Khúc nhạc yêu đời cứ dạo chơi.”
(Thuyền đời - Trần Văn Giúp)
“Sáng xuân như thấy đời thư thái
Được hưởng hương xuân mãi tươi vui
Ta nghe trong gió nhè nhẹ thổi
Phảng phất tâm tư một đời người
……………………
Xuân này mong khác mấy xuân qua
Tuổi ngoại bảy mươi đã đâu già
……………………
Tứ đại đồng đường nay đang đến
Phúc ấm gia đường đã đơm hoa
…………….
Mây bay theo gió trăng nghiêng bóng
Sông nước đầy vơi vốn lẽ thường
Đời người son trẻ nhiều mơ tưởng
Xế chiều mới nặng nghĩa quê hương”
(Thì thầm mùa xuân - Nguyễn Bá Tuynh)
“Dù cho tuổi hạc, tóc sương
Vần thơ lắng đọng tình thương với đời
Thơ vào tâm trí bao người
Buồn vui chia sẻ những lời tri ân”
(Tình thơ - Nguyễn Đức Mến)
Chủ đề tình yêu lãng mạn: Thơ là những ngôn từ được sắp xếp một cách vần điệu, nghệ thuật với những cấu tứ đẹp đẽ để thể hiện một tâm hồn lãng mạn về tình yêu, về cuộc sống và về niềm tin, hy vọng. Trong Hương Quê, chủ đề tình yêu lãng mạn cũng đã được nhiều tác giả thể hiện.
« Về đây góp nhặt tuổi thơ
Nhớ bao kỉ niệm dại khờ ven đê
Bóng người cắt cỏ đi về
Liềm cong cứa đứt lời thề chẻ đôi «
(Sẻ chia nỗi lòng - Võ Văn Định)
“Chiều chiều em lặng lẽ
Nhẹ nhàng bước trầm tư
Bên lề đường đứng đợi
Anh nhìn em suy tư
Chiều chiều em lặng lẽ
Để gót buồn in sâu
……………..
Chiều chiều em ngang qua
Có biết không một người
Dõi bước chân em rơi
Trong hồn chiều chơi vơi.”
(Vết chân chiều - Nguyễn Mậu Kưởng )
“Mắt về đâu xa xăm
Nụ hương tình vừa hé
Đời nữ sinh tươi trẻ
Vừa qua tuổi tròn trăng
Ngày đôi ta mênh mang
Gửi vào trang nhật ký
Nụ hôn nào rất khẽ
Bức thư tình thơm hơi ...
Ơi ngày xưa thanh thao
Thề tình kia hóa đá”
(Em nơi đâu - Nguyễn Văn Hòa)
« Thăm lại chiến trường xưa
Giữa đại ngàn lộng gió
……….
Kỉ niệm xưa ùa tới
Người em gái nuôi quân
……………….
Đồng chí tình sâu nặng
Đồng hương tình bao la
Có cả tình đôi ta
Chưa một lần bày tỏ
………………
Trong trái tim đồng đội
Em mãi là Mùa Xuân »
(Em mãi là mùa xuân - Nguyễn Văn Thuận )
“Mưa xuân giăng lối đi
Đẫm nụ mai chúm chím
Thân cành căng nhựa mới
Tóc em vương nắng hừng
Em hóa nụ tầm xuân
Thơm bông nhài bông bưởi
Anh ướp hương đầy gối
Để mùa xuân không xa.”
(Mùa xuân không xa - Nguyễn Thái Nguyên)
« Hoàng hôn buông xuống chiều đông
Ráng hồng nhuộm thắm cả dòng sông quê
Thuyền em bên ấy lướt về
Nhìn em nghiêng nón mà mê mẩn lòng.
………………….
Chao ôi! Nón lá em hồng
Nghiêng theo má thắm, khiến lòng anh say
Khung trời hắt đỏ ráng mây
Như buông chùm sợi buộc dây tơ lòng.”
(Lạc nón bài thơ - Nguyễn Ngọc Truyền)
Miêu tả sự khắc nghiệt quê ta: Làng Trần Xá thuộc khúc ruột miền Trung chịu nhiều yếu tố khắc nghiệt của thiên nhiên hạn hán, lũ lụt, bão tố, rét mướt…đủ cả. Thương quá miền Trung, thương quá làng tôi, chủ đề này cũng đã được thể hiện qua nhiều cảm tác nhân đợt lũ lịch sử năm 2020.
“Em ơi tháng rồi mưa lũ
…………………
Heo gà trôi theo nước xiết
Xuôi về biển lớn mênh mông
Đường hoa em hỡi còn không?
Bùn đất dìm sâu mấy tấc
……………………….
Em ơi nơi ấy quê tôi
Đục ngầu những ngày rốn lũ
…………
Tam giang gầm lên sắc đỏ
Trường Sơn lở núi đổ về”
(Qua ngày thác lũ - Nguyễn Văn Hòa)
« Còn lại những gì khi cơn lũ đi qua
Ngôi trường xác xơ phượng buồn rũ lá
Lớp học ngẩn ngơ vắng tiếng trẻ nô đùa
Cô nghẹn ngào tất tưởi quét bùn non »
(Mùa lũ qua đi - Nguyễn Thị Phương Thúy)
“Bước vào năm học mới
Cơn lũ vừa đi qua
Sân trường còn vương vãi
Màu xanh chưa trở lại
Bao bộn bề, ngổn ngang
Lau từng bậc cầu thang
Hong từng trang giáo án”
(Ngày đến trường sau lũ - Nguyễn Thị Phương Thúy)
Phần cuối trong các chủ đề, nội dung của tập thơ không phải là một chủ đề nhưng người viết xin tách riêng để nói về tiếng lòng của những người Bạn ở nơi khác cảm xúc về làng Trần Xá.
Một chùm thơ với rất nhiều bài của nhiều tác giả là Bạn của làng Trần Xá cũng được Ban Biên tập chọn đưa vào Hương Quê. Đây là những người Bạn của một số người con Trần Xá. Sự có mặt của những người bạn thơ của làng làm cho tập thơ thêm phong phú, đa dạng và là dịp để các tác giả giao lưu, làm bạn hầu mở rộng tâm hồn, tăng thêm tình thân ở muôn phương. Tác phẩm thơ của những người Bạn quí này hầu hết ca ngợi vẻ đẹp của làng Trần Xá khi đã đến đây.
“Khí thiêng hun đúc nên nghĩa tình
Rồng chầu, lân phục, hạc quy linh
Thềm cao cửu cấp, tam gian điện
Trần Xá nhất tâm tạo dựng đình
…………………..
Sừng sững uy nghi, tọa hướng nam
Tứ trụ chính môn theo đình làng
Cuốn thư tô điểm, bình phong đẹp
Ngăn cách sân môn, quá vẹn toàn!
……………………
Thênh thang nội điện chứa trong lòng
Trống, chiêng, cờ, lộng, dàn binh khí
Cửa võng điểm tô, sáng màu đồng
………………..
Khen ai thiết kế khéo thông minh
Khâm phục lòng dân thôn Trần Xá
Công đức lớn lao nặng nghĩa tình.
(Đình làng Trần Xá - Hoàng Long Thân)
“Làng bạn ven sông cảnh đẹp thay
Cây đa bến nước ngã ba này
Kiến Giang, Long Đại xuôi Nhật Lệ
Nhân kiệt địa linh chốn tuyệt hay “
(Trần Xá quê bạn - Hoàng Xuân Đẩu)
“Duyên đưa tôi đến bến đò
Kết tình huynh đệ hẹn hò nơi quê
………..
Ngôi làng nhỏ hữu tình sông nước
Dãy Trường Sơn ngun ngút xa mờ
Lệ giang sóng vỗ đôi bờ
Nhớ cây đa cổ bến đò năm xưa
…………
Núi sông quyện với xóm làng
Như tình huynh đệ thâm giao bạn bè
Nắng, phong, thủy, giao hòa thổ, mộc
Để sinh người tài, đức, trí, tâm
Tôi đứng ngắm bạn ơi Trần Xá”
(Duyên - Nguyễn Minh Hưởng)
“Giờ về Trần Xá
Cổng làng rộng mở
Đường thảm bê tông
Nhà nhà điện sáng
Lắm người đổ đạt thành tài
……………….
Về một Trần Xá
Một mảnh hồn dân tộc
Để người xa nhớ mãi khôn nguôi.”
(Về Trần Xá - Đỗ Văn Hữu)
“Về thăm Trần Xá chiều nay
Trời thu xanh thắm tôi say nắng vàng
……………………
Bê tông trải kín đường làng
Đàng Quan nâng bước chân nàng, chân tôi
Chợ làng khách đến muôn nơi
Bến làng tấp nập ngược xuôi ân tình.”
( Xứ mơ - Nguyễn Văn Quang)
“Trần Xá thôn ta
Tây cận non cao
Đông chầu bể Á
Dòng Nhật Lệ quanh co rồng uốn khúc
Mạch địa thiêng tiên tổ dựa bao đời
………………………
Đồ sộ tam quan rộng lối ra vào
Ngõ thôn xóm, dọc ngang bê tông hóa
…………………………
Cánh đồng làng xưa lắm khó khăn
Nay hai vụ nước đại ngàn về cho thóc
Mùa dưa hấu có An Tiêm giúp sức
Dân quê mình thu nhập xóa đói nghèo »
(Thôn Trần Xá - Hoàng Long Thân)
“Phong cảnh quê em đẹp tựa bức tranh
Lệ - Giang uốn quanh nuôi mầm xanh sự sống
Trường Sơn non xa chiều tà gương sông soi bóng
Vui xôn xao khúc nhạc đồng quê
…………..
Thuyền ai lững lờ giữa dòng huyền ảo
Thật yên bình một chốn làng quê.
……………..
Yêu mến quê em anh hẹn ngày về
Ngắm cổng, đình làng uy nghi tọa lạc
…………………………
Ghé Hội thơ làng nghe xướng họa văn chương”
Ghé Hội thơ làng nghe xướng họa văn chương”
(Quê em non nước hữu tình - Nguyễn Quang Thú)
“Anh hỏi rằng em … đây ... Làng Hoa?
Em cười bẽn lẽn … anh ... thiệt là...
Có chi ... anh nói ... nghe vui rứa
Trần Xá quê em ... sao ... Làng Hoa ?
………………………..
Tôi mến yêu người dân “Làng Hoa”
Tình quê ấm áp nghĩa đậm đà
Mến cảnh thiên nhiên yêu cuộc sống
Chung tay làm đẹp cảnh quê nhà.”
(Làng em Trần Xá làng hoa - Nguyễn Quang Thú)
“Một lần đến đây với làng Trần
Tam quan chào đón tựa người thân
Đặc sản nộm da mời khách quý
Uống với rượu quê nồng nghĩa nhân
…………………..
Một lần đến đây giờ phải xa
Gửi gắm yêu thương vào bài ca
“Bình minh Trần Xá” (1) lời nhắn nhủ
Người hỡi đi xa nhớ về nhà.”
(Một lần đến - Phạm Anh Tuấn)
Lược qua các chủ đề trên, chúng ta thấy một tuyển tập thơ Làng nhưng đã vượt ra khỏi không gian làng quê xét cả về số lượng, chất lượng và sức lan toả của nó.
Về Hình thức, gần 200 bài thơ trong Hương Quê là tập hợp rất nhiều trạng thái cảm xúc, và vô vàn những cung bậc tình cảm của tác giả, nó như một tập hợp âm thanh của bao nhiêu nhạc cụ để làm nên một bản hoà tấu tuyệt diệu. Bản hoà tấu mà ở đó cho chúng ta tưởng tượng đầy đủ âm sắc, hình ảnh để rồi làm cho tâm hồn ta khi thì trầm lắng, nhớ thương, khi thì an nhiên tự tại và rất nhiều khi bay bỗng thăng hoa. Nghệ thuật chọn lọc ngôn từ, sắp xếp câu chữ tuy nhiều bài chưa đạt đến độ chuẩn theo thể loại nhưng nó cũng tuân theo cú pháp, niêm luật của thơ đường, thơ lục bát, thơ hơi hướng cổ, thơ tự do hiện đại, có đối vần, đối ngữ…rất đa dạng.
Lời Kết của bài cảm nhận này xin gói trong mấy chữ: Hội tụ và lan toả. Với việc tổng hợp có chọn lọc những bài thơ đã đăng trên website Làng Trần Xá từ năm 2014 đến nay, HƯƠNG QUÊ đã hội tụ những bài thơ đã đăng tản mạn, rải rác theo thời gian thành một Tập thơ, để rồi từ đây sẽ lan toả nhiều hơn, rộng hơn. Đó có lẽ cũng là mong muốn của hầu hết các tác giả và những người yêu thơ. Mong rằng, phong trào làm thơ của Làng Trần Xá tiếp tục được phát huy cả về số lượng và chất lượng để cứ sau một thời gian lại cho ra mắt một tập thơ để mọi người cùng thưởng thức món ăn tinh thần quí giá này./.