Ban Biên tập website langtranxa.vn nhận đựơc bài thơ “QUÊ HƯƠNG ƠI, NGÀY TÔI VỀ” của tác giả Nguyễn Bá Hùng (Hà Nội) như là một bản trường ca viết và rút ra từ tâm can của một người con xa quê. Làng Trần Xá trong bài thơ đựơc phản ánh từ những người cùng lứa cùng thời, từ những người còn người mất, những kỷ niệm mò cua bắt cá, đơm chim, cất rớ và bao dấu ấn của một thời thơ ấu anh sống và lớn lên trên mảnh đất quê hương dấu yêu .
Tuy bài thơ hơi dài và lan man trải nhiều câu chuyện, nhưng tôn trọng cảm xúc của tác giả, website xin trân trọng giới thiệu trọn vẹn bài “trường ca”cùng bạn đọc và quý vị.
BAN BIÊN TẬP
Quê hương ơi ! Ngày tôi về,
Mái nhà ám khói, bờ tre ít còn
Cổng chào tựa tháp tam quan
Làng quê ngói đỏ như son sáng ngời
Lầu cao cũng mọc lên rồi
Đường quê xe chạy ồi ồi...gió reo
Cho hay từ nếp tranh nghèo
Đi lên đổi mới, làm giàu cũng nhanh
“Đàng Quan” (1) cất sạch đá quan
Để thành đường mới hai làn xe đi
Đường trục thẳng như kẻ chì
Để đường “xương cá” phẳng lì bê tông
Đồng quê mùa vụ đang đông
Suốt ngày máy gặt âm âm rộn ràng
Ô tô tải chạy giăng hàng
Bon bon chở lúa, chở hàng về thôn
Tôi về như bị thôi miên
Đây là sự thật mà ngờ chiêm bao
Bỗng đâu gặp lũ trẻ trâu
Quần đùi, chân đất cũng chầu mắt theo
Mắt thì dẹt, mắt thời mèo
Chúng bi bô nói những lời hàng cây
Tôi thì chưa hết ngất ngây
Muốn đi, chân lại lây dây ngập ngừng
Đâu rồi, ráng cũ, chiều buông ?
Bây giờ làng mới như tiên bay vào
Bây giờ đẹp!, Bây giờ “sao”!
Chưa bao giờ có bao giờ giống nay
Quê hương giang rộng tay chào
Trùm lên tôi chiếc áo bao ân tình
Cỏ may, cỏ chỉ, khép hình
Làm cho ngọn gió đứng nhìn, du dương
Đây rồi chỉ dấu con đường
Đã đưa tôi đến cổng trường như mơ
Vỡ từng con chữ, câu thơ
Làm nên cuộc sống vỗ bờ bến vui
Biết cay đắng, biết ngọt bùi
“Ầu ơ” năm tháng … đắp bồi hôm nay
Để rồi nhớ, để rồi say
Em tôi tát nước gàu giai bên đường
Bây giờ nước đã tràn đồng
Nên chi nỏ thấy gàu sòng em tôi
Thay vì dưa hấu ngập đồng
Lúa chiêm hai vụ nói lời ấm no...
Trời cho áo mới, trời cho
Khoác lên thật đẹp, ước mơ ngàn đời
Bây giờ tìm lại... xa rồi
Cái cò, cái vạc đứng, ngồi gốc tre
Chỉ nghe đâu đó, chỉ nghe
Tiếng con chim nhỏ chích chòe lẻo môi
Chào mào hót điệu chảnh choi
Chìa vôi nhảy nhót đưa thoi trên cành...
Về đây – các bạn môn sinh
Yêm, Quê, Huyền, Soạn, Tấn, Sê đâu rồi
Trung Dung, Tọa, Quý, Châu...thời
Đảng , Khương, Kháng, Lãy vãn hồi bạn ơi!
Để mà ôn lại “khúc nhôi”
Một thời bom đạn nổi trôi, một thời...
Bảo, Doanh ơi! hết giặc rồi
Sao đành đi mãi cuối trời, đầu non?
Dẫu rằng “vì nước quên thân”
Mình về đứng lặng, lòng thầm xót đau
Con chim chi hót giọng sầu
Để ta nhớ bạn, lệ nhàu bạn ơi!
Bây giờ ở khắp mọi nơi
Trẻ con ríu rít, vui tươi đến trường
Mắt nai, chân sáo, môi hường
Phải chăng tiếng trống vọng hồn bạn tôi!
Trống ơi sao cứ bồi hồi
Cho ta nhớ lại cái thời cò con
Đánh khăng, đá bóng lon xon
Bắn bi, ném đáo xoay trong nhảy dây
Đá cầu thì đá rời tay
Cầu bay như gió làm say chân cầu
Trốn tìm thì trốn cho mau
Khứu lai vô ảnh đố nhau đi tìm
“Bịt mắt” như thể mò kim
Ai nhanh tay “bắt” được mình chú “dê”
Chơi ô thì bốc liền kề
Đảo nhanh, lướt sóng, dễ gì thắng quan
Có đứa bạn phù phép gian
Nó chơi như múa để “quan” thắng mình
Rập rình, ta cứ rập rình
Bắt được chơi xấu, thình lình tóm tay
Để cho lòng dạ thẳng ngay
“Nhất tâm” với bạn mới hay “nhị tình”...
Đình xưa (2) ngước mắt ra sông
Bây giờ chợ lấp khoảng sân học trò (3)
Xập xình tiếng nhạc nhỏ to
Kẻ mua, người bán, ai cho, ai mời?...
Chợ làng tôi đông nghịt người
Vui như tết, giữa mảnh trời thanh thiên
Nào hay bóng cũ bên thềm
Cây đa, bến đá nỗi niềm trầm ngâm...
Bây giờ thuyền vẫn bên sông
Bến xưa, nay đã bê tông hết rồi
Bàn chân ai trắng ngời ngời
Thương chân em - thuở trụt, trồi rễ cây...
Bây giờ không nắng mà say
Khác xưa, gió dập hao gầy dáng em
Gập ghềnh lên xuống bậc thềm
Chợ trưa dăm chục người chêm mua hàng
Bây giời đò dọc, đò ngang
Râm ran tiếng máy trên làn sông xanh
Bây giờ lên thác, xuống ghềnh
Ngược xuôi thỏa sức, khỏi cần đôi tay...
Nhớ anh Đấu (4) thuở leo cây...
Trèo đa có hạng (mà hay rơi người) (5)
Đa léng anh lũm tức thời
Đa hồng thả xuống cho thằng em ăn
Ngọt lành lắm, tấm lòng son
Bao năm vẫn sắc léng, hồng đa ơi!
Bây giờ “Cụ” (6) đã đi rồi...
Chỉ còn tôi đứng giữa trời chơ vơ
Thẩn thơ...sao thấy...thẩn thơ?
Người Làng Tràn (7) cứ lượn lờ, đi qua
Chẳng hay tôi nhớ ngọn đa
Nên ngu ngơ... mới như là...ngẩn ngơ
Đâu rồi dì Hóa làm thơ (8)
Thụt lươn diệu nghệ, “nằm mơ” cả làng
Thôn quê nghèo đói là thường
Ai mà biết cách, trời thương cho nhiều
Nghề chi cũng thử, đủ điều
Bác Tuyên sắm lưới, đơm le, bắt bồng...
Mùa mưa nước chảy qua đồng
Mấy hàng rớ cất trên dòng kênh, mương
Cá rô, trê, chuối lách đường
Tung tăng phượt nước, phượt luôn xuống hầm(9)
Còn không - “Luôn”? trữ nước đồng
Cho trâu đỡ khát mùa không mưa dầm
Giữa trưa nắng hạ cực lòng
Tôi và bạn gái gàu sòng tát kênh
Nước vừa cạn, cá trồi lên
Chưa kịp bắt, sấm ở trên trời gầm
Hai đầu, hai đứa xoạc chân
Bắt được lưng giỏ, giật mình... bạn đau
Bởi con cá trũi cứng đầu
Phóng như tên bắn, lao ngay vào người
May thay cá vãn hết rồi
Ông trời mới trút bời bời cơn mưa
Lạ chưa?...đang nắng?...lạ chưa?...
Hai đứa lóp ngóp như vừa móc lên
Thương bạn thân gái lọ lem
Tôi chia cho bạn phần “mềm”... bạn vui
Đã hơn năm chục niên rồi
Nụ cười của bạn còn tươi, thuở nào...
Để bây giờ mới lạc vào
Chốn xưa, người cũ đã trào về tim
Lim dim, con mắt lim dim
Chiều về nhớ bạn, biết tìm nơi nao?
Về đây mấy “Út Bồ Chao”
Tuyên, Khê, Yên, Lịnh nơi nào... về đây
Về đây gặp mặt cầm tay
Mắt cười sáng láng xưa... rày còn không?
“Ghe lui để lại dấu dằm” (10)
Người ơi xa cách lòng thầm chi mong?
Bây giờ còn sức thanh xuân
Thì về trèo ổi trong vườn Mẹ ăn
Ổi bây giờ vẫn đang xanh
Nhưng mà ổi chín Mẹ anh mãi còn
Chỉ xin đừng tắt lối mòn
Mà đâm phải dứa...mà bầm phải gai...
Mẹ anh thuở ấy vẫn coi
Các em như thể là Hiền đấy thôi
Bây giờ Hiền tiến sĩ rồi
Nhưng mà ngày ấy “trổ trời” mà lên
(Trộm dưa, bắp, cá, dầu đèn...)
May mà học giỏi, thầy cô khen hoài
Có anh bạn hữu đồng ngoài
Vẫn thường ghé đến, rẽ vào vườn sau
Chỉ nhằm đàm đạo vài câu
Là về ngon giấc như màu phép tiên
Các em cùng hội, cùng thuyền
Nên chi “chém gió” “dương buồm” phải không?
Bây giờ có “chém” được không?...
Về đây cho “chém”... thỏa lòng thì thôi
“Chém” rồi còn được cho xôi
Cho xôi chẳng nhận, nhận đôi cá mè?...
Đồng quê nhiều chuyện vui ghê
Khúc vui xin được xẻ, chia cùng người.
...Nhớ sao là cái làng tôi
Diết da, da diết như hồi nhớ em...
Sáng ra đã nhớ, đã thèm
Tối về nằm ngủ lại thương quá chừng
Nhớ từng rạch nước, bờ mương
Nhớ sông, nhớ suối, nhớ rừng bên kia
Nhớ sớm nắng, nhớ chiều mưa
Nhớ ai...ai nhớ...ai chờ đợi ai?
Nhớ khóm trúc, nhớ nhành mai
Nhớ bông trang đỏ...ba tôi ươm trồng
Nhớ cánh bướm, nhớ con ong
Nhớ con cá Chẽng trên sông, chém vè
Nhớ thuyền, nhớ bến, nhớ ghe
Nhớ em, ôi nhớ! Mùa hè...biết không?
Mùa mưa đi dũi cua đồng
Nhớ con cà cuống cay nồng trên môi
Cái con Bọ Niễng đâu rồi?
Bây giờ còn?...để ta nhồi vào xoong
Suốt ngày cứ bò lom khom
Trèo lên, trụt xuống loong coong suốt ngày
Ngọt thật ngọt, cay thật cay
Kho cùng lá nghệ là hay...nhớ đời
Còn không lũ ếch rong chơi?
Sau mưa, ôm ấp đã đời dưới mương
Để tôi vừa chộp, vừa thương
Về bung cà tím thơm lừng bữa cơm
Ai đạp lúa, ai cào rơm
Ai đồ bánh đúc, ai đơm xôi nồng?
Cho tôi thèm nức cõi lòng
Một thời đói...một thời mong...một thời
Nắng, mưa, rét tím mặt người
Mẹ tôi đi cấy đồng ngoài, ruộng trong
“Trống chầu” lập cập hàm răng
Tối về mơ ngủ, trở trăn trên giường
Lăn bên nào cũng nhức sườn
Cái lưng đau suốt, đêm trường...cũng đau
Hạ về thì nắng đỏ đầu
Ta đi đập đất nhầu nhầu bụi bay
Đùi vồ chan chát cả ngày
“Mồ hôi thánh thót”, ruộng cày...rơi rơi
Má em chín lựng hết rồi
Bàn tay phồng rộp, thay lời xót xa
Tuổi xuân như thể căng ra
Giữa nắng gió, giữa mưa sa cuộc đời
Lửa lòng không chút ngưng, lơi
Cứ ngùn ngụt cháy ở nơi quê nhà...
Qua cơn bĩ cực, rồi ra
Tới hồi thành đạt...nên bà, nên ông
Tôi về ngọn gió giữa đồng
Vẫn reo như thể “tình bằng”... trống cơm”(11)
Nước non, non nước, xóm, thôn
Nhà nhà khởi sắc, đơm hương, ngời ngời
Đình làng tọa lạc giữa trời
Hạc xưa...nay cưỡi rồng bay về chầu
Giếng trong, mắt ngọc, ngọt ngào
Hội làng soi bóng, soi vào tận tim
Bao nhiêu “Cô Tấm” đi tìm
Để so “hài” với so “chân” cùng người...
Làng Tràn yêu dấu ta ơi!
Bờ tre, mái rạ nay ngồi nơi đâu?
Cho tôi thêm chút nhiệm màu
No giàu con mắt...hết sầu ngẩn ngơ!...
Tháng 5 năm 2016
N.B.H
Chú thích:
1. Con đường lát bằng đá chạy dọc giữa làng Tràn do một ông quan xưa của làng bỏ tiền ra cho dân làm.
2. Đình làng Trần xá xưa nằm trên khu đất của nhà Ông Đót bây giờ, nhìn ra bờ sông.
3. Chợ Làng Trần Xá bây giờ tọa lạc trên khoảng sân phổ thông cấp một đầu tiên nằm ngay trên bến sông có 2 cây đa cổ thụ.
4. Anh Đấu con dì Thời - một trong ba bà dì ruột của tôi.
5. Ít nhất một lần tôi nhìn thấy anh Đấu leo chon von ra ngoài cùng một cành đa. Không may cành bị gãy làm anh rớt xuống...Nhưng lại rất may là anh chụp được cành đa ở dưới, đu người lên và tiếp tục đi hái đa ăn. Còn tôi thì suýt ngưng tim...
6. Người làng tôi vẫn gọi hai cây đa cổ là “Cụ Đa Ông” và “Cụ Đa Bà”.
7. Một trong những tên cổ của làng Trần Xá.
8. Tên một bà dì họ bên ngoại ở cạnh phía sau nhà tôi.
9. Hầm đất sâu, vuốt trơn, không có nước, dùng để đơm cá phượt sau cơn mưa.
10. “Ghe lui để lại dấu dằm
Người đâu xa vắng dấu nằm còn đây...”
(Thơ Xuân Diệu)
11. “Tình bằng có cái trống cơm” – dân ca quan họ Bắc Ninh.
