CHỢ SỚM

Nhà tôi cách chợ chỉ khoảng vài trăm mét nhưng lâu lâu về quê, họa hoằn lắm tôi mới đi chợ mua đồ ăn giúp mẹ được một bữa, vì chợ họp sớm và vãn cũng rất sớm.

       Còn nhớ hồi chưa xa nhà, thường trời chưa kịp sáng, khi mấy chị em tôi đang vừa ngủ, vừa nhâm nhi cái không khí trong lành của làng quê ngay trên giường, thì đã nghe tiếng người trong xóm í ới gọi nhau đi chợ. Không nhiều lần dậy được sớm để đi chợ, nhưng với tôi, chợ quê Trần Xá có những nét đặc biệt ấn tượng không lẫn vào đâu được.

Chợ được nhóm bên sông, cạnh hai gốc đa già tỏa bóng mát rượi, nhỏ mà thân thuộc. Và với người có trí nhớ thông thường, chỉ cần đi chợ quê tôi khoảng vài ba lần thì có thể nhớ hết tất cả các quầy hàng cũng như chủ của các quầy hàng ấy. Chợ chủ yếu cung cấp những thứ người làng cần dùng trong ngày. Thức ăn ngon nhất ở chợ có lẽ là các loại cá sông, tôm sông. Nhất là vào mùa cá mạu (cá đối), cá heng, ai chịu khó đi chợ sớm sẽ mua được các mớ cá vừa được cất dưới sông lên tươi rói, vị ngon thì không còn gì bằng.

            Hàng rau dưa đặc biệt hấp dẫn người mua vào những ngày giáp Tết, vì người Trần Xá vào mùa đông xuân này mới trồng được nhiều rau. Rau cải cay, cải ngọt, hành ngò, rau sống thập cẩm, đậu cô ve xanh mướt, lại đảm bảo rau sạch một trăm phần trăm mà giá thì rẻ ơi là rẻ. Rẻ như cho vậy. Thời gian này, mỗi ngày ra chợ chỉ cần mua 10 nghìn rau thì cả nhà 4-5 người có thể ăn “xả láng” cả ngày. Tôi thường nghĩ, bán rẻ như thế thì không bỏ công gieo trồng, chăm sóc, thu hoạch… Ấy vậy mà người dân quê tôi vẫn thức khuya dậy sớm tần tảo chắt chiu từng cọng hành, cọng ngò, bó rau, trái đậu chỉ để kiếm vài chục ngàn mỗi ngày. Được hỏi thì nhiều người chỉ cười hiền và nói rằng, “kiếm mấy đồng đi chợ”, với lại, trồng mấy thứ này không tốn kém bao nhiêu, chỉ ít đồng bạc tiền hạt giống, gieo trồng lên đất có sẵn, ít phân chao; như trồng đậu cove thì chỉ cần lên rừng đốn vài bó rào, về có thể cho đậu leo thoải mái, vì đất làng mình rất tốt… Hiền lành, chất phác, những người nông dân ấy đã lấy công làm lãi, sống chắt chiu và thể hiện tình yêu lao động một cách trong sáng như thế.

           Ở chợ Trần Xá, các hàng bánh trái, chè cháo, áo quần hay đồ gia dụng cũng được bày biện rất gọn và xinh, nhất là vài năm trở lại đây, khi chợ được đầu tư xây dựng lại khang trang, có mái che và các gian hàng được phân cách rành mạch. Điều đặc biệt là khi chợ được xây mới hay cũ, chợ đông hay vãn thì ở đây tuyệt đối không có cảnh chen lấn, tranh giành, cãi vã, đánh lộn… Cảnh mua bán ở chợ quê tôi bao giờ cũng diễn ra hiền hòa, chân thật như bản tính của người làng từ bao đời nay.

         Ngoài những gian hàng do người làng tự “sản xuất” để bán, chợ còn có sự góp mặt của một số tiểu thương ở các vùng lân cận. Nhiều nhất có lẽ là người bán cá biển. Có đủ cá ngừ, cá nục, cá bánh xe… khá tươi. Và không biết sau phiên chợ sớm của làng Trần Xá họ có phải đi bán ở chợ nào nữa không, chỉ biết rằng, các đôi vợ chồng bán cá biển bao giờ cũng có vẻ vội vàng.

Chợ quê tôi nhỏ là vậy mà đã có một số thức bán trở thành “thương hiệu” hẳn hoi. Ví như nhắc đến bánh rán thì phải kể bánh rán chị Hương (anh Tiễn) ở xóm 3, bánh Bao thì phải là bánh bao của bác Nượng xóm 2 mới ngon, hay bún thì nên ăn bún của chị Khương (anh Cộng) cũng ở xóm 3… Thời gian gần đây, tôi nghe đồn không biết lý do gì mà chị Khương không bán bún nữa, thật tiếc, vậy là làng mất một món ngon.

Tôi thường hỏi mẹ vì sao làng mình phải họp chợ sớm như thế? Mẹ tôi bảo, vì người dân quê còn việc đồng áng, việc nhà, họp chợ muộn lo đi chợ còn ai làm việc? Tôi ngẫm thấy cũng đúng.

Tôi xa nhà đã nhiều năm, từng sống ở Huế, rồi vào Đà Nẵng và có dịp đi nhiều chợ lớn, chợ nhỏ, chợ quê, chợ phố và được sinh sống gần những khu chợ đầy đủ, thuận tiện, hiện đại. Nhưng mỗi khi nghĩ về chợ quê họp rất sớm, mang dáng dấp tảo tần của các mẹ, các chị nơi làng nhỏ ven dòng Nhật Lệ - Kiến Giang, lòng tôi bao giờ cũng thấy nao nao...