Duyên kỳ ngộ của những người con quê hương.
Đình Làng Trần Xá được xây dựng như là sự kết tinh của một vùng quê đắc địa nơi ngã ba sông Nhật Lệ - Kiến Giang - Long Đại, một vùng quê đất thiêng người hiền.
Cũng bắt nguồn từ việc đình làng Trần Xá được xây dựng, đã khơi dậy tinh thần, tình cảm hướng về cội nguồn của các làng trong xã Hàm Ninh, các vùng quê quê quanh làng Trần Xá để xây dựng các công trình đường, cổng, đình cho quê mình. Dẫu sau này có nhiều công trình quê bạn xây dựng thể hiện sự cách tân sử dụng kiến trúc nguồn cội kết hợp với hiện đại để ra đời những công trình và ngôi đình đẹp nhưng tôi vẫn luôn nghĩ về vai trò của việc khởi xướng. Và không thể quên dược những ngày mà có những chuyện tưởng như đùa lại là một duyên kỳ ngộ để việc xây dựng đình làng được manh nha, xảy ra từ ý tưởng và những người con gặp nhau tại mảnh đất phương nam tận thành phố biển Vũng Tàu.
Chuyện xảy ra là thế này:
Đó là ngày thứ 3 đầu tháng 3 năm 2013, bà Định đón bà Vinh (là vợ của liệt sỹ bác sỹ nổi Nguyễn Đức Nam) bạn của bà Định lúc nhỏ từ Huế ghé về Vũng Tàu thăm nhà cháu ruột của bà Vinh là Trần Quang Quyền. Buổi trưa gia đình tôi đang chuẩn bị ăn cơm thì Quyền gọi điện thoại nói: "Có O Vinh và O Định ghé thăm (hai người tôi cũng gọi bằng O), mời gia đình anh Phiên và Khương qua nhà em ăm cơm trưa cho vui". Tôi có phần lưỡng lự. Có lẽ vì biết tính tôi thời điểm đó là dân viên chức quý giấc ngủ ít khi đi dự tiệc buổi trưa nên Quyền nèo thêm: "Ráng qua anh, em báo vợ chồng Khương Thảo đồng ý rồi nha". Tôi nhận lời và bữa cơm hội ngộ với hai O thật vui và đầm ấm. Sau bữa tiệc, vợ chồng Khương Thảo mời cả đoàn ra quán café Phong Nha uống nước. Và tại đây cuộc gặp gỡ như là một mối lương duyên đưa chúng tôi về với câu chuyện xây đình làng Trần Xá.
Trước khi gặp bà Định tôi chưa hề biết bà và cũng chỉ nghe loáng thoáng chưa rỏ ngọn ngành, nay cùng đi chung xe, nghe hai bà kể chuyện và đoạn nào chưa rỏ tôi cũng hỏi và cùng nghe hai bà trả lời, bàn luận các câu chuyện với nhau tôi mới chắp nối các sự kiện và hình dung ra nguồn gốc lai lịch của bà Định, bà Vinh.
Từ tình yêu quê hương đến trách nhiệm với công trình của làng
Trở về bàn uống nước, bà Định rất vui và hào hứng kề về cuộc đời của mình, cuộc sống hiện tại những ngày tháng tuổi già vui thú điền viên của vợ chồng bà với các con cháu thành đạt và bạn bè nơi bà sống. Bà rất xúc động khi nhắc lại những ngày thơ ấu sống trên quê hương làng Trần Xá. Lần thứ ba bà lại nói: "Tiếc là không ai đứng ra lo xây dựng một công trình cho Làng để O xin tài trợ chính. Liệu sau này o già, khuất núi có ai giúp Làng ta xây dựng ngôi nhà văn hóa hay đình làng không?" Quá tam ba bận, sau lần thứ ba bà nhắc lại, một tia lóe trong đầu tôi như là một duyên kỳ ngộ vì chưa bao giờ dám nghĩ tới, tôi mạnh dạn bày tỏ: "Nếu O tin cháu, cháu xin nhận vai trò chắp nối với quê hương để thực hiện mong ước của O". O Định ồ lên: "Ừ, ừ được, nhìn cháu O tin nếu cháu làm được O sẵn sàng giúp cho Làng". Và rồi mọi người ủng hộ, trao đổi sôi nổi bàn bạc. Kết thúc buổi gặp gỡ O cháu tràn ngập niềm vui phần khởi và hy vọng.
Nhận nhiệm vụ xong, lâu lâu trước hoặc trong giấc ngủ tôi lại thảng thốt mông lung suy nghĩ. Việc của làng lớn quá, mình chẳng vai vế gì, trong lúc bà Định có người thân, con cháu, có hội Đồng hương tận Sài Gòn và bao nhiêu người có uy tín không nhận. Mình sao dại dột nhận làm việc này, lỡ có gì trục trặc, mình lại đang công tác xa liệu có xử lý kịp không? Rồi có thể sẽ có người nói vào nói ra bảo là “Thấy người sang bắt quàng làm họ”. Tuy nhiên nghĩ thì nghĩ vậy nhưng tôi cũng đã dự kiến sắp xếp một loạt kế hoạch công việc cho mình để thực hiện .
Hành trình của sự kết nối những trái tim
Cuối tháng 4 năm 2013 tức là hơn một tháng sau khi được gặp bà Định, tôi về làm đám giỗ của mẹ cùng với các anh chị em ở xa gần đoàn tụ đầy đủ. Trước đám giỗ tôi xin phép anh Tùng là anh cả và các anh chị em trong gia đình sắp xếp giúp tôi một hai mâm để buổi chiều mời các bác cao niên và chức sắc trong làng bàn chút việc. Tôi cũng không quên nói thêm một câu: "Có công chuyện khá quan trọng các anh chị em cố gắng ủng hộ nhé". Chưa ai biết chuyện gì nhưng mọi người đều nhất trí.
Khoảng 14 giờ 30 phút, Bí thư Đảng bộ bộ phận, Trưởng, phó làng, đại diện Chi hội người cao tuổi, đại diện của hai dòng họ lớn và thành viên hệ thống chính trị làng có mặt. Ngoài ra anh cả Nguyễn Thanh Tùng, người đã sống miền Bắc lâu năm, chú Nguyễn Văn Khương cũng được mời đến cuộc họp. Chưa ai biết nội dung trong cuộc họp ngoài trưởng làng là người tôi nhờ mời nhưng giữ bí mật cho tới khi triển khai.
Đúng 15 giờ tôi xin phép được chủ trì cuộc họp và trình bày:
O Nguyễn Quý Định, con gái của Làng, cháu ruột của Đại tướng Võ Nguyên Giáp có nguyện vọng thiết tha muốn tài trợ cho Làng xây dựng một công trình như nhà văn hóa hay đình làng. O đã từng về quê gặp gỡ một số người có cả các lãnh đạo chủ chốt của Làng trình bày nhưng chưa thấy hồi âm. Nhân chuyền đi thăm các cháu tại Vũng Tàu cách đây hơn một tháng O có kể lại chuyện này và tôi đã xin được làm người chắp nối ý tưởng của O Định với các vị ở đây để xin ý kiến và nếu đồng ý thì bàn cách thực hiện. Để có sức thuyết phục trước khi các vị có ý kiến tôi liên hệ với O Định bằng cách gọi điện thoại mở loa để mọi người nghe xác thực các nội dung vừa trao đổi và O Định đã tán thành các nội dung tôi đã đưa ra.
Hình như trong tâm khảm của mỗi người con làng Tràn mà đặc biệt là những thành viên tham dự cuộc họp mặt đã có những tâm tư suy nghĩ từ trước, chỉ có điều chưa gặp dịp. Nay khi đưa ra vấn đề thì mọi người nhanh chóng thông qua với sự đồng ý tuyệt đối và sôi nổi hiến kế góp ý xây dựng từ việc xác định tên công trình, vị trí, hướng đi, cách thức giải pháp thực hiện. Trong thời gian ngắn kế tiếp, trước khi anh em chúng tôi người trở về miền Nam, người ra Hà Nội, Làng đã hoàn thành một loạt công việc như tiếp thầy địa lý từ Huế xác định vị trí, hướng, cử đoàn đi học tập tham quan đình các làng quanh vùng trong huyện, tỉnh đồng thời chính thức đề nghị chú Nguyễn Văn Khương, Giám đốc Công ty Thương mại Xây dựng Tân Tiến ở Vũng Tàu hỗ trợ Làng công tác thiết kế và giám sát xây dựng đình. Kết thúc chuyến công tác, tôi cũng bàn giao toàn bộ nội dung ý tưởng của bà Định cho bí thư đảng bộ, trưởng làng Trần Xá, các cụ cao niên tiếp nhận việc xây dựng Đình làng và coi như kết thúc sứ mạng kết nối của mình với sự thành công ngoài mong đợi.
Khi tình yêu quê hương biến thành hành động
Việc xây dựng đình làng đã được đảng bộ, chính quyền và nhân dân thực hiện kỹ càng chu đáo. Chủ đầu tư đã thành lập Ban Đại diện làng Trần Xá gồm Trưởng Làng Nguyễn Văn Rựa, Trưởng Ban chỉ đạo Nguyễn Đức Nghĩa, các Giám sát của chủ đầu tư là Nguyễn Văn Hòa, Nguyễn Văn Lành, Nguyễn Mậu Huy. Đơn vị thiết kế là Công ty Thương mại Xây dựng Tân Tiến do Giám đốc Nguyễn Văn Khương và Trưởng phòng kỹ thuật Trần Hải Âu. Nhà thầu thi công do ông Trần Quốc Hoàn chủ trì. Đơn vị Giám sát thi công là Ban A Huyện Quảng Ninh do ông Phùng Kiên, Nguyễn Xuân Hà là kỹ sư xây dựng đảm nhiệm. Ngoài ra các đoàn thể, mặt trận tổ quốc cùng được mời tham gia giám sát trong quá trình thực hiện các công việc xây dựng đình.
Nhờ làm tốt công tác vận động bà con dân làng và con em ở khắp mọi miền đất nước, Làng đã nhận được tổng số tiền, vật chất ủng hộ 2.471.131.515 đồng trong đó số tiền tiền tài trợ chính của gia đình O Nguyễn Thị Định, chú Nguyễn Đình Hương là 1.234.000.000 đồng, gia đình vợ chồng chú Nguyễn Văn Khương, Nguyễn Thị Thảo ủng hộ 570 triệu bao gồm thiết kế, tiền mặt. Ngoài ủng hộ tiền, O Định và bà con còn ủng hộ thêm hiện vật như: Bức Hoành phi của đình làng cũ, 3 bộ tam sự + 3 lọng 3 gian thờ, 3 bàn hương án một bàn đỡ Ngai Vàng bằng gỗ quý, 2 lọ đục bình đại bằng gỗ quý, đôi hạc và lư hương lớn bằng đồng, 1 bù ru, 1 trống đại, 2 lọ hoa bằng nhựa quý, tập sổ vàng của đình làng và bia bằng đá quý khắc tên các Liệt sỹ của Làng đã hy sinh vì Tổ quốc. Đơn vị giám sát do anh Lê Đức Kiển con rể làng cử kỹ sư về thực hiện cũng hộ kinh phí thực hiện giám sát.(1)
Với kinh phí và hiện vật nhận được, đình làng đã hoàn thành trong thời gian hơn 5 tháng (từ ngày 9/7/2013 đến 20/1/2014) đem lại niềm tự hào phần khởi to lớn của người dân quê tôi (2)
Những câu chuyện buồn vui
Dù không được tham gia trực tiếp nhưng sau này tôi đã được nghe kể lại nhiều giai thoại của những người thi công. Sau khi đình xây xong, khách xa gần đến tham quan đều khen đình làng rất đặc biệt bởi sự kết hợp hài hòa giữa cũ và mới, giữa truyền thống và hiện đại. Họ còn khen là làng Trần Xá quê mình rất đẹp, người Trần Xá giỏi, vui vẻ, nhiệt tình, đặc biệt nấu ăn rầt sành điệu và rượu cực nặng mà ngon. Chuyện không vui cũng không hề ít như chuyện điều hành xây dựng đình quá cực vất vả, tốn công sức và tốn cả tiền nhà vì mua bia chiêu đãi thợ làm đình nhưng lại có người xấu tính vu oan tham nhũng. Do có việc hiểu lầm nên kinh phí chuyển về không kịp thời thậm chí có lúc định ngưng lại; chuyện nội bộ có lúc không bằng lòng; chuyện chú Khương giúp làng công tác thiết kế và giám sát xong rồi nhưng đến giai đoạn hết tiền phải tạm ứng tiền ra, điều người về thi công mới đủ và kịp khai trương. Riêng nghệ nhân Nguyễn Văn Hưởng quê ở Hải Phòng về trang trí đình kể lại câu chuyện buồn cười là nhiều người vào ra khen chê đủ điều nên phải dấu nơi làm việc, thậm chí có cụ già ra phê bình, không chấp nhận con rồng trang trí, cho rằng rồng giống rắn (vì chưa lắp bộ cánh rồng) rồi sau này quay lại khề khà khen đáo khen để.
Hân hoan niềm vui khánh thành Đình Làng Trần Xá
Tôi viết câu chuyện này để lưu lại công lao tâm huyết của O Nguyễn Quý Định, người con ưu tú của Làng Trần Xá (5) cùng những người con quê hương ở làng và những con em sinh sống làm ăn trên mọi miền đất nước đã góp công góp sức xây dựng nên Đình làng nguy nga, để đời sau con cháu học tập nêu gương.
Năm tháng vẫn cứ dần trôi theo dòng đời, hòa trong bao ước vọng những người con quê mẹ vẫn tiếp nối truyền thống xây dựng quê hương giàu đẹp. Những lời ca đã vút lên (6)(7) và đang có những bài ca viết tiếp về quê hương Làng Trần Xá thân yêu./.
NGUYỄN THANH PHIÊN